Hoe werk je samen als je fundamenteel van mening verschilt met je collega? Wat als je waarden, belangen of doelen lijnrecht tegenover elkaar staan?

In de gemeenteraad van Amsterdam, waar ik fractievoorzitter ben, is dat dagelijkse kost. Toch geloof ik dat je ook dan samen tot betere besluiten kunt komen. Sterker nog: juist dan. Daarover schreef ik een hoofdstuk in het boek ‘sterke raad’ dat deze week verschenen is. In dit artikel deel ik de highlights van dit hoofdstuk.

Onderscheid tussen techniek en ideologie

Elke besluitvormingsproces kent twee lagen: een technische en een ideologische. De technische laag draait om feiten, cijfers, proces – het overzicht. De ideologische laag gaat over belangen, meningen en waarden. Door goed samen te werken op het technische deel, komt de ideologische discussie beter tot zijn recht.

Eerst de feiten, dan pas de meningen!

Als voorbeeld: Amsterdam voerde in 2019 beleid in voor Bed-and-Breakfasts. De gemeenteraad wilde iets doen aan overlast door toeristen en stelde quota voor B&B’s in. Maar hoeveel B&B’s waren er eigenlijk? Die cijfers bleken achteraf niet te kloppen. We hadden als raad eerder moeten zeggen: “Beste wethouder, geef ons eerst een helder overzicht. Dán gaan we besluiten.” Dat deed de gemeenteraad niet. Uiteindelijk leidde dit ertoe dat ondernemers onnodig in de stress zaten, omdat het beleid heel anders uitpakte dan vooraf bedacht.

Hoewel ik destijds ook al wees op de gebrekkige data heb ik hiervan geleerd dat je in besluitvormingsprocessen niet bang moet zijn om even op de rem te trappen als de feiten niet duidelijk zijn. En vooral: zie het verzamelen van informatie niet als een politieke strijd, maar als gezamenlijke basis voor een goede discussie.

Elkaar helpen bij controle

In de gemeenteraad hebben we allemaal onze eigen thema’s. Mijn partij duikt bijvoorbeeld vaak in het erfpachtbeleid, een ingewikkeld en technisch onderwerp met zeer grote financiele belangen. Het is verleidelijk om elkaars dossiers te negeren – jij jouw ding, ik het mijne. Maar juist bij het controleren van beleid (hoe worden afspraken uitgevoerd?) is actieve steun van collega’s goud waard. Niet omdat je het altijd met elkaar eens bent, maar omdat je elkaars werk serieus neemt.

Ik pleit voor een cultuur waarin je als collega vraagt: “Kan ik je helpen met jouw project? Wil je feedback op je analyse?” Dat maakt niet alleen het werk inhoudelijk beter, het verhoogt ook het werkplezier.

Blijf zuiver wanneer het schuurt en sta open voor feedback

Politiek draait niet alleen om beleid en controle, maar ook om het vertolken van emoties in de samenleving. En daar zit vaak het vuur. Onrust in de wereld slaat snel over naar de stad. Denk aan het geweld in Israël en Gaza, of de studentenprotesten over samenwerking met Israëlische universiteiten.

Soms laat ik me ook meeslepen. Toen de burgemeester een conferentie hield over het reguleren van drugs, opende ik mijn bijdrage met een scherpe oneliner: “Ze ging een congres organiseren over dealing met drugs, en kwam eruit als een drugsdealer.” Achteraf gezien: geen slimme zet. De burgemeester pleitte niet voor legalisering, zoals ik suggereerde, maar voor regulering. Mijn onhandige framing hielp het debat niet – het verhinderde juist dat we de échte meningsverschillen goed konden uitdiepen.

De les: wil je serieus genomen worden, dan moet je de ander ook serieus nemen. Zelfs – of juist – als je het oneens bent.

Wat bedrijven hiervan kunnen leren

Deze lessen zijn niet uniek voor gemeenteraden. Ook in organisaties geldt: complexe besluiten vragen om een helder onderscheid tussen feiten en overtuiging. En: stevige meningsverschillen zijn geen probleem, zolang je elkaar goed begrijpt.

Dus:

• Maak onderscheid tussen feiten en overtuigingen;
• Zorg voor een gezamenlijk overzicht van het probleem voordat je in discussie gaat;
• Help collega’s – ook als het niet jouw onderwerp is;
• En: vat de ander zo samen dat die zegt: “Je hebt me precies goed begrepen.”

In mijn ervaring leidt dát tot besluiten waar iedereen zich, ondanks de verschillen, toe kan verhouden. En dat is uiteindelijk waar samenwerking om draait.

Rogier Havelaar (1984) is organisatie socioloog en filosoof. Hij verzorgt sinds 2007 trainingen en assessments voor politici en is eigenaar van adviesbureau Ami|GO advies. Daarnaast is hij auteur van het boek ‘De Nieuwe Bestuurscultuur Begint Bij Jou’ en fractievoorzitter van het CDA in de Amsterdamse gemeenteraad.